การท่องป่าเขาลำเนาไพรในแต่ละฤดูกาลย่อมพานพบสิ่งต่างๆแตกต่างกันไป และการท่องป่าในแต่ละภูมิภาคซึ่งมีลักษณะภูมิประเทศแตกต่างกันก็ย่อมมีความยากง่ายแตกต่างกันไปอย่างสิ้นเชิง

ป่าเปลี่ยนสีที่งดงามดั่งคำกล่าวว่า “ป่างามเมื่องามยามแล้ง”ก็ดูจะไม่ผิดนัก ต่อมาใบไม้เหล่านั้นก็จะเริ่มปลิดปลิวหลุดจากขั้วลงมาปกคลุมตามพื้นป่าดูราวกับเป็น“ถนนใบไม้” ส่วนต้นไม้ดังกล่าวก็จะมองเห็นแต่ทรวดทรงลำต้นอันว่างเปล่าและกิ่งก้านหงิกๆงอๆมาประชันแข่งกันดูแปลกตาน่าอัศจรรย์ ในที่สุดต้นไม้บางต้นก็จะเริ่มออกดอกสีสันสดใสเพื่อล่อแมลงและนกให้มาช่วยผสมเกสรดอกไม้ เช่น ต้นเสี้ยวป่าออกดอกสีขาวหรือสีชมพู ต้นงิ้วและทองหลางป่าออกดอกสีแดง ต้นเสลา ต้นตะแบก และต้นอินทนิลออกดอกสีม่วง เป็นต้น นอกจากนี้ตามคาคบไม้ที่มีกล้วยไม้อิงอาศัยอยู่ก็จะผลิดอกสีเหลือง สีขาว สีชมพู สีม่วง และบ้างสีส้ม

การท่องป่าหน้าร้อนอาจจะไม่สะดวกสบายเหมือนหน้าหนาว แต่ก็มีความสวยงามอันเป็นลักษณะเฉพาะของป่าฤดูนี้ที่ไม่มีฤดูใดเหมือน ไม่ว่าจะเป็นป่าเปลี่ยนสี หรือกล้วยไม้ป่านานาชนิด

3. ท่องป่าหน้าฝน

กเริ่มตั้งแต่ปลายเดือนพฤษภาคมเป็นต้นไปฝนจะเริ่มตกปรอยๆ จวบจนกลางเดือนกรกฎาคมฝนก็จะเริ่มตกชุกและมากเพิ่มขึ้นเรื่อยๆไปจนถึงปลายเดือนตุลาคมนั่นแหละฝนจึงจะซาและหยุดสนิท หากดินฟ้าลมฝนไม่เพี้ยนไปเสียก่อน ฝนหรือหยดน้ำจากฟ้าทำให้ป่าเขียวชอุ่มชุ่มชื้นหรือตื่นจากการหลับใหล เพราะฤดูนี้ป่าจะสว่างไสวไปด้วยสีสันของมวลชีวิต ไม้น้อยใหญ่ต่างผลิใบอ่อน ต้นหญ้าแตกยอดระบัดใบ สิ่งมีชีวิตนับล้านๆชีวิตเริ่มก่อกำเนิดจากใต้ผืนดิน และสรรพสัตว์ต่างเริงร่าดีใจเมื่อฝนมาเยือน หลายคนชอบท่องป่าหน้าฝนโดยให้เหตุผลนอกเหนือจากที่กล่าวมาว่า“ป่าหน้าฝนมีความพิสุทธิ์และบ่งบอกลักษณะแห่งป่าอย่างแท้จริง เวลาเดินทางก็เย็นสบายสดชื่นจากสายฝนผสมผสานกลิ่นดินและกลิ่นหมอกไอฝน เวลาเดินป่าไม่เหนื่อยง่ายเหมือนหน้าหนาวหน้าร้อน แถมอาหารการกินในป่าก็อุดมสมบูรณ์ไม่ว่าจะเป็นหน่อไม้ เห็ด หรือผักป่า ทำให้ไม่ต้องจำเจกับอาหารกระป๋องหรือบะหมี่สำเร็จรูป ซึ่งเป็นสิ่งที่น่าเบื่อชะมัดยาด เพียงแค่กล่าวถึงก็รู้สึกเลี่ยนคอเสียแล้ว นอกจากนี้ยังจะดาษดื่นไปด้วยพรรณไม้หลากชนิดที่ชูช่อออกดอกบานสะพรั่งไปทั่วผืนป่าราวกับสวรรค์บนดิน” นักเดินป่าที่นิยมชมชอบท่องป่าหน้านี้มักกล่าวว่า“ป่าหน้าฝนเป็นเสมือนสวรรค์ของนักนิยมไพร”

จากประสบการณ์ชีวิตของข้าพเจ้าซึ่งพิสมัยการเดินป่าเป็นชีวิตจิตใจนั้น ยอมรับว่าการเดินป่าในช่วงหน้าหนาวหรือหน้าร้อน ไม่ลำบากเท่ากับการเดินป่าในช่วงหน้าฝน แต่ไม่ว่าหน้าไหนก็ต้องขึ้นอยู่กับการเตรียมตัวเป็นสิ่งสำคัญ ซึ่งการเดินป่าหน้าฝนจำต้องเตรียมตัวมากขึ้นเป็นพิเศษกว่าฤดูกาลใด สำหรับผู้ที่เพิ่งริเริ่มเข้าป่าหรือเป็นนักเดินป่ามือใหม่ควรที่จะเดินป่าครั้งแรกในหน้าหนาว เพราะการเดินป่าหน้าร้อนหรือหน้าฝนอาจสร้างความลำบากใจให้แก่ผู้นั้นจนมีความรู้สึกเกลียดป่าฝังใจไปเลยก็ได้ และนักเดินป่าทุกคนควรที่จะเรียนรู้จักการเอาตัวรอดหรือที่เรียกว่า “เทคนิคการยังชีพในป่า” อาทิเช่น การเลือกทำเลที่ตั้งแค้มป์และการตั้งแค้มป์ การเลือกเส้นทางเดินและดูทิศทางเป็น การรู้จักสังเกตรอยเท้าและมูลสัตว์ การรู้จักหาอาหารป่า ภัยจากสัตว์และพืชมีพิษ รวมทั้งการปฐมพยาบาลเบื้องต้น เป็นต้น

4. การเตรียมตัวก่อนการเดินทาง

สิ่งสำคัญสำหรับการเตรียมตัวก่อนการเดินทางท่องเที่ยวที่จะต้องกระทำทุกครั้งเสมอไป ไม่ว่าจะเป็นการท่องเที่ยวแบบแค้มปิ้ง หรือเที่ยวแบบสบายๆ มีอยู่ 3 ประการ คือ “การหาข้อมูล การวางแผน และการเตรียมตัวเดินทาง”

“แผนที่เดินทางสู่หน่วยจัดการต้นน้ำแม่ตะมาน จ.เชียงใหม่”

1. การหาข้อมูล ก่อนเดินทางต้องเลือกจุดหมายปลายทางหรือสถานที่ที่เราจะไปแค้มปิ้งให้ได้เสียก่อน รวมทั้งต้องดูด้วยว่าสถานที่ดังกล่าวเหมาะสมกับฤดูกาลในการไปท่องเที่ยวยังสถานที่นั้นๆหรือไม่ ซึ่งนับว่าเป็นสิ่งสำคัญมาก

2. การวางแผน เมื่อได้กำหนดสถานที่ท่องเที่ยวแล้ว โดยเฉพาะหากเป็นสถานที่ที่ไม่เคยไปมาก่อน ก็ต้องวางแผนกันว่าจะเดินทางไปกันอย่างไร ค้างคืนกี่คืนและแต่ละคืนนอนที่ไหน รวมทั้งกินอยู่อย่างไร หากเป็นสถานที่แค้มปิ้งก็ต้องวางแผนเพิ่มเติมเป็นพิเศษ อาทิเช่น ต้องติดต่อและทำการขออนุญาตล่วงหน้าก่อนหรือไม่ ลูกหาบแบกสัมภาระมีหรือไม่ และใครจะเป็นผู้นำทาง เป็นต้น สิ่งเหล่านี้คงต้องอาศัยข้อมูลที่รวบรวมมาได้จากแหล่งต่างๆ ถ้าเป็นไปได้ควรสอบถามจากผู้ที่เคยไปมาก่อน เมื่อได้ข้อมูลมาแล้วก็ต้องวางโปรแกรมการเดินทางว่าจะท่องเที่ยวกันอย่างไร และช่วยพิจารณาทบทวนกันอีกครั้งว่าเหมาะสมหรือไม่ และมีสิ่งใดที่ยังขาดตกบกพร่อง อนึ่งก่อนการเดินทางควรติดต่อสิ่งต่างๆล่วงหน้าให้เรียบร้อยอย่างน้อย 7-10 วัน แต่หากเป็นช่วงวันหยุดนักขัตฤกษ์ที่มีระยะยาวก็ควรติดต่อล่วงหน้าอย่างน้อยเป็นเดือนๆ

5. หลักการเตรียมอุปกรณ์เดินป่า

หลักการนั้นมีง่ายๆอยู่เพียง 3 ประการ คือ “เบา คล่องตัว และมีประโยชน์” ซึ่งอุปกรณ์ทุกชิ้นจะต้องพิจารณาหลักการทั้ง 3 ประการนี้เป็นสิ่งสำคัญ เหล่านี้ว่ากันแบบนักเดินป่ามืออาชีพที่เดินป่ากันเป็นวันๆ และนอนค้างอ้างแรมในป่า ซึ่งจะมีลูกหาบช่วยแบกให้หรือแบกเองก็ตาม ไม่ใช่แบกขึ้นรถไปแล้วขับไปจอดยังจุดตั้งแค้มป์ แบบนั้นจะเอาไปยังไงก็ได้ แล้วแต่กำลังของรถและพื้นที่ในรถ แต่ถึงอย่างนั้นเราก็ยังเห็นว่าการเตรียมตัวแบบมืออาชีพน่าจะดีกว่า เพราะไม่มีสัมภาระมากมายให้ต้องกังวล หรืออาจกล่าวได้ว่าต้องใช้ทุกชิ้นให้เป็นประโยชน์ได้เต็มที่ว่างั้นเถอะ

1. เต็นท์/เปลสนาม/ฟลายชีท เต็นท์เปรียบเสมือนเป็นบ้านชั่วคราวในระหว่างการเดินทางรอนแรมกลางป่าเขาลำเนาไพร โดยมีหลักอยู่ว่าเต็นท์ยิ่งมีขนาดใหญ่เท่าไรก็ยิ่งมีน้ำหนักมากขึ้นเป็นเงาตามตัว หากเที่ยวป่าแบบนั่งรถไปถึงจุดตั้งแค้มป์หรือมีลูกหาบช่วยแบกขึ้นเขาก็สามารถนำเต็นท์ขนาดใหญ่แค่ไหนไปด้วยก็ได้ ส่วนการเดินย่ำต๊อกเข้าไปตั้งแค้มป์ในป่าที่ไม่มีลูกหาบ ควรที่จะใช้เต็นท์ขนาด 2 คน หรือ 2-3 คน เพราะมีขนาดไม่ใหญ่โต น้ำหนักพอเหมาะ ใช้พื้นที่กางเต็นท์เพียงเล็กน้อย และกางง่ายเก็บง่ายกว่าเต็นท์ขนาดใหญ่

สำหรับเปลสนาม มีขนาดเล็กกระทัดรัด น้ำหนักเบา พกพาสะดวก และใช้ง่ายเก็บง่าย เหมาะสำหรับการเดินป่าที่ต้องการความคล่องตัวสูง หรือสภาพพื้นที่ของแหล่งท่องเที่ยวนั้นไม่เหมาะต่อการกางเต็นท์ หรือเป็นคนชอบนอนคนเดียวไม่ปะปนกับผู้อื่น แต่ข้อเสียของการใช้เปลสนามก็คือ หากผูกเปลไม่ตึงและไม่เคยนอนเปลมาก่อนจะรู้สึกปวดเมื่อยแผ่นหลังและอาจนอนตกเปลได้ง่าย นอกจากนี้ในช่วงหน้าหนาวและหน้าฝนก็จะรู้สึกหนาวเย็นบริเวณแผ่นหลังเป็นพิเศษ เพราะมีลมหนาวและอากาศเย็นชื้นพัดผ่านปะทะแผ่นหลังอยู่ตลอดเวลา

ในช่วงหน้าฝนนอกจากจะมีฟลายชีท(หรือผ้าคลุมเต็นท์)เพื่อใช้คลุมเต็นท์/เปลสนามแล้ว ควรมีฟลายชีทขนาดใหญ่อีกสักผืนใช้ทำเป็นเพิงเสมือนโรงอาหาร เพื่อประกอบหุงหาอาหารและเป็นสถานที่ทานอาหาร

4. เสื้อผ้า บางคนอาจจะนำไปใส่วันละชุด แต่ถ้าเป็นนักเดินป่ามืออาชีพจะนำไปเพียงน้อยชุด เพื่อต้องการให้มีน้ำหนักเบาและมีความคล่องตัวสูง เราสามารถแบ่งเสื้อผ้าออกได้เป็น2ประเภท ได้แก่ ชุดเดินป่า และชุดนอน ทั้งนี้ไม่รวมถึงชุดใส่ไปและใส่กลับ ซึ่งเราสามารถฝากเอาไว้ที่หน่วยงานดูแลพื้นที่นั้นๆหรือพาหนะรถยนต์ที่จอดรอรับก็ได้

เมื่อหมดภาระการเดินป่าในแต่ละวันควรถอดชุดเดินป่าแขวนผึ่งลมผึ่งแดดไว้ แล้วสวมชุดนอนแทน พอรุ่งเช้าก็สวมใส่ชุดเดินป่าชุดเดิม แต่ควรทำความสะอาดเสียบ้างด้วยการอังไฟไล่ความอับชื้น หรืออาจจะสวมใส่เสื้อตัวใหม่ แต่กางเกงยังตัวเดิมก็ได้

5. หมวก ถุงมือ และผ้าเช็ดหน้า

(1) หมวกนั้นจริงๆแล้วหมวกแก๊ปทั่วไปหรือหมวกปีกกว้างที่ใช้กันแดด ไม่ใช่อุปกรณ์จำเป็นสักเท่าไรในการเดินป่า แต่หมวกที่ควรมีติดตัวอยู่เสมอก็คือ“หมวกไหมพรม”หรือที่มักเรียกติดปากว่า“ไอ้โม่ง” เป็นหมวกชนิดที่คลุมศีรษะจนถึงคอ โผล่ให้เห็นเพียงแค่ลูกกะตาและจมูกเท่านั้น เหมาะสำหรับการสวมใส่นอนเพื่อช่วยให้ความอบอุ่นเมื่อมีอากาศหนาวเย็นเช่นเดียวกับถุงเท้าและถุงมือ และยังช่วยป้องกันแมลงเข้าหูขณะหลับนอน

 

 

 

(2) ถุงมือ นอกจากช่วยให้ความอบอุ่นแก่มือแล้ว ยังใช้จับภาชนะร้อนๆขณะหุงหาอาหาร ใช้ในการปีนป่ายตามภูเขาหินปูนที่แหลมคม และใช้ขณะเดินลุยป่ารกหรือบริเวณที่มีพืชมีพิษขึ้นอยู่เป็นดงหนาแน่น

(3) ผ้าเช็ดหน้า ควรเป็นผ้าฝ้ายหรือผ้าดิบฟอกที่ยืดหยุ่นได้บ้าง ไม่เป็นผ้าขุยหรือเกิดเป็นเส้นใยเม็ดๆเมื่อซัก และเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสที่มีขนาดกว้างยาวราว 35-40 นิ้ว ประโยชน์ของผ้าเช็ดหน้ามีมากมาย นอกจากจะใช้ซับเหงื่อหรือชุบน้ำเช็ดหน้าเช็ดตา และป้องกันฝุ่นแล้ว ยังสามารถใช้เป็นผ้าเอนกประสงค์ เช่น ผ้าพันแผล เข้าเฝือก ฯลฯ

– ควรมีพื้นหรือดอกยางที่มีร่องละเอียดพอควร คือ ไม่หยาบหรือละเอียดจนเกินไป เพราะถ้าพื้นหยาบก็จะเกิดอาการลื่นได้ง่ายขณะเดินตามริมลำน้ำโดยเฉพาะบนก้อนหิน ซึ่งข้อเท้าอาจจะแพลงได้ ส่วนพื้นรองเท้าที่ละเอียดเกินไปนั้นในช่วงหน้าฝนจะมีดินเข้าไปอัดแน่นจนเต็มร่องและทำให้ลื่นล้มได้ง่ายเช่นกัน

– ควรมีน้ำหนักเบา และภายในนุ่มลดแรงกระแทก

โดยปกติรองเท้าเดินป่าที่นิยมกันมากที่สุดก็คือ“รองเท้ากีฬา” เพราะไม่อุดอู้ ถอดหรือสวมใส่ก็ง่าย หากเปียกก็ผิงไฟให้แห้งได้ไว ส่วนเรื่องที่ว่ายี่ห้อไหนดีก็แล้วแต่รสนิยมของแต่ละคนว่าชอบความสวยหรู โก๋เก๋ แพงๆ ยี่ห้อดัง หรือสวมใส่ยี่ห้ออะไรก็ได้ที่แข็งแรงทนทานและมีราคาถูก นอกจากนี้ควรมีรองเท้าแตะหรือรองเท้าฟองน้ำติดตัวไปด้วย ซึ่งหากเป็นแบบมีสายรัดข้อเท้าได้ด้วยก็ยิ่งดี เพื่อไว้ใช้สวมใส่ขณะอยู่แค้มป์ ทำให้สุขภาพของเท้าไม่อุดอู้หรือเกิดเชื้อราที่เกิดจากความอับชื้น และยังเป็นการผ่อนคลายเท้าที่ถูกบีบรัดมาตลอดทั้งวัน รวมทั้งยังสามารถใช้ประโยชน์ในยามฝนตกฟืนเปียกอีกด้วย นั่นคือใช้เป็นเชื้อไฟเพื่อก่อกองไฟ

9. เชื้อเพลิง และไฟฉาย

(1) เชื้อเพลิงในที่นี้ ได้แก่ ไฟแช็คแก๊ส ไม้ขีดไฟ เทียนไข ขี้ไต้ หรือเชื้อเพลิงเหลว ซึ่งล้วนแล้วแต่เป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในการก่อกองไฟเพื่อหุงหาอาหาร ให้ความสว่าง ให้ความอบอุ่นแก่ร่างกาย รวมทั้งยังช่วยป้องกันสัตว์ป่าไม่ให้ย่างกรายเข้ามาใกล้

(2) ไฟฉาย ควรเป็นขนาดที่พอเหมาะ ไม่เล็กหรือใหญ่ทะเล่อทะล่าจนเกินไป มีแสงส่องสว่างได้กว้างไกล และควรมีอะไหล่สำหรับหลอดไฟฉายและถ่านไฟฉายสำรองติดตัวไปด้วย

10. เข็มทิศ ไม่จำเป็นต้องเป็นเข็มทิศขนาดใหญ่แบบทหารใช้กัน ขอเพียงมันสามารถบอกทิศเหนือได้อย่างถูกต้องก็เพียงพอแล้ว

11. หม้อสนาม ใช้ในการหุงหาอาหาร ไม่ว่าจะเป็นหุงข้าว แกง ต้ม หรือผัด มีขนาดกะทัดรัด และสะดวกต่อการพกพา ปกติหุงข้าวหม้อสนาม 1 ใบ(เต็มหม้อ) สามารถใช้ทานได้ประมาณ 4-6 คน

12. อาหาร การจะท่องเที่ยวให้สนุกนั้นท้องของเราก็ต้องอิ่มด้วย ดั่งคำกล่าวที่ว่า“กองทัพเดินด้วยท้อง” อาหารจะมีจำนวนมากน้อยก็ขึ้นอยู่กับจำนวนผู้ร่วมเดินทางและระยะเวลาของการท่องป่าในครั้งนั้น ทั้งนี้ควรคำนึงถึงเรื่องน้ำหนักของอาหาร และตรวจสอบข้อมูลดูว่าพื้นที่นั้นมีลูกหาบให้ว่าจ้างช่วยแบกสัมภาระได้หรือไม่

– อาหารแห้ง เช่น หมูแห้ง เนื้อแห้ง ปลาแห้ง กุนเชียง บะหมี่สำเร็จรูป เป็นต้น อาหารประเภทนี้สามารถเก็บไว้ได้นาน ไม่ต้องกลัวเสียหรือเน่า

– อาหารกระป๋อง มีมากมายหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็นแบบแกง ผัด อบ หรืออย่างแห้ง ปัจจุบันได้มีการผลิตข้าวกระป๋องสำเร็จรูปออกมาขายอีกด้วย เวลาซื้อก็ควรสำรวจดูว่าหมดอายุเมื่อใด แต่การเลือกอาหารประเภทนี้เข้าป่าควรเลือกเป็นตัวสุดท้าย เพราะมีน้ำหนักมากกว่าชนิดใด และยังก่อให้เกิดมลภาวะเป็นพิษ หากนักท่องเที่ยวไม่ช่วยขนซากกระป๋องออกมาทิ้งลงในภาชนะที่ทางพื้นที่นั้นได้จัดไว้ต่างหาก

– อาหารสด เช่น เนื้อสัตว์ และผักสด เป็นต้น อาหารประเภทนี้เก็บไว้ไม่ได้นาน แต่ถ้าต้องการนำเข้าป่าก็จะต้องมีเทคนิคที่ทำให้อาหารอยู่ได้นาน ซึ่งมีอยู่หลายวิธีด้วยกัน อาทิเช่น หากเป็นเนื้อสัตว์ทั้งก้อนก็ควรรมควัน หรือย่าง แต่หากเป็นเนื้อสัตว์ที่ถูกหั่นชิ้นเล็กๆก็ให้คั่วหรือรวนให้สุก ส่วนผักสดก็ควรเลือกผักที่เหี่ยวเฉาได้ค่อนข้างช้า เป็นต้น ทั้งนี้ต้องเข้าใจว่าการนำอาหารสดเข้าป่าไม่ใช่เรื่องง่ายๆ และยังเสียเวลาในการประกอบอาหารอีกด้วย

2. ควรทำการขออนุญาตเจ้าของพื้นที่นั้นๆเสียก่อนที่จะเข้าไปตั้งแค้มป์ จงอย่าคิดว่าขอนอนสักคืนสองคืนเท่านั้น แล้วจะต้องไปขออนุญาตให้เสียเวลาทำไม ควรระลึกอยู่เสมอว่า“แปลกที่แปลกทางแล้ว อย่าริทำตัวเป็นคนแปลกหน้า”

3. หาข้อมูลเกี่ยวกับบริเวณสถานที่ที่เราจะไปตั้งแค้มป์จากชาวบ้านแถบนั้นหรือเจ้าของพื้นที่นั้นๆว่าจะมีอันตรายจากธรรมชาติและสัตว์ป่าหรือไม่?

6. ควรสังเกตพื้นที่ที่จะตั้งแค้มป์ว่าเป็นทางเดินของสัตว์ป่าหรือที่เรียกว่า“ด่านสัตว์”หรือไม่ โดยสังเกตได้จากรอยเท้าของสัตว์ที่ย่ำไปย่ำมาในบริเวณนั้น หากเห็นว่าไม่ปลอดภัยก็ควรย้ายทำเลที่ตั้งแค้มป์เสียใหม่

7. ควรตั้งแค้มป์ในบริเวณที่มีแสงแดดยามเช้าส่องเข้ามายังบริเวณแค้มป์ได้ทั่วถึง

8. ควรตั้งแค้มป์บริเวณที่มีพื้นราบเรียบปราศจากโขดหินระเกะระกะหรือมีตอไม้ แต่หากจำเป็นต้องตั้งแค้มป์ในบริเวณดังกล่าวก็ควรที่จะรองพื้นด้วยใบไม้ใบหญ้าที่สดๆ แล้วกางเต็นท์ทับอีกทีหนึ่ง ซึ่งจะช่วยให้เวลานอนไม่รู้สึกเจ็บหลัง สำหรับใบไม้ที่นำมาปูรองให้สังเกตดูว่าเป็นใบไม้ที่มีพิษหรือไม่ โดยสังเกตได้ง่ายๆว่าใบไม้มีพิษแทบทุกชนิดจะมีขนเล็กๆปกคลุมอยู่ทั่วทั้งใบ

9. ควรดูทางหนีทีไล่รอบๆแค้มป์ เผื่อเกิดกรณีฉุกเฉินจะได้หลบหนีภัยได้อย่างถูกทิศทางและปลอดภัย ซึ่งเป็นไปได้ควรกำหนดสถานที่ที่จะหลบหนีภัยไว้อย่างชัดเจน และทุกคนในกลุ่มได้ทราบกันถ้วนหน้า

12. ควรแบ่งงานให้เพื่อนๆในกลุ่มได้มีหน้าที่รับผิดชอบ เช่น คนนี้มีหน้าที่กางเต็นท์ คนนั้นมีหน้าที่หาฟืน และคนนู้นมีหน้าที่หุงหาอาหาร เป็นต้น เพื่อทำให้การตั้งแค้มป์เป็นไปอย่างรวดเร็วและมีระบบ

13. การก่อกองไฟนั้นควรให้อยู่ห่างจากเต็นท์พอควร เพราะลมอาจพัดสะเก็ดลูกไฟปลิวว่อนจนถูกเต็นท์และเกิดเป็นรูโหว่ขึ้นมาได้ ซึ่งดีไม่ดีอาจจะกลายเป็นการวางเพลิงแค้มป์ของตัวเองเสียอีก

14. ควรสำรองฟืนไว้ให้มากพอสำหรับการสุมไฟตลอดคืน โดยเลือกเนื้อไม้แข็งจะติดไฟได้ดีกว่าไม้เนื้ออ่อน ส่วนการหาฟืนนั้นควรเลือกเฉพาะไม้ล้มและตายแล้ว ทั้งนี้ต้องดูด้วยว่าพื้นที่ที่เราเข้าไปตั้งแค้มป์อนุญาตให้ก่อกองไฟได้หรือไม่ เนื่องจากในปัจจุบันพื้นที่ที่อยู่ในความดูแลของอุทยานแห่งชาติและเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่านั้น ส่วนใหญ่กำหนดห้ามก่อกองไฟอย่างเด็ดขาด ซึ่งผู้ที่จะเข้าไปตั้งแค้มป์จำต้องเตรียมอุปกรณ์การหุงต้มไปให้พร้อม อาทิเช่น เตาแก๊สปิกนิก เป็นต้น

15. หากบริเวณกางเต็นท์ สงสัยว่าจะมีแมลงมีพิษและสัตว์เลื้อยคลานที่มีพิษ ควรนำขี้เถ้าแห้งจากกองไฟที่คลายร้อนแล้ว มาโรยรอบๆเต็นท์แต่ละหลัง

19. จรรยาจรรยาบรรณข้อสุดท้ายในการตั้งแค้มป์ คือ การไม่ทำให้คนอื่นเขาด่าสรรเสริญตามหลัง อาทิเช่น ไม่เที่ยวถ่ายเรี่ยราดจนเป็นพาหะแพร่เชื้อร้ายใส่ธรรมชาติ ไม่ทิ้งขยะจนก่อให้เกิดเป็นภาวะมลพิษ เป็นต้น ดังนั้นทุกครั้งก่อนที่จะย้ายแค้มป์หรือเดินทางออกจากป่าจะต้องทำความสะอาดบริเวณแค้มป์อยู่เสมอ และนำขยะทิ้งลงในภาชนะที่จัดเตรียมไว้ แต่ถ้าป่านั้นไม่มีภาชนะดังกล่าวก็ต้องนำออกจากป่ามาด้วย เพื่อช่วยกันรักษาธรรมชาติให้คงอยู่คู่กับเราตลอดไป

– อย่าตั้งแค้มป์ใต้ต้นไม้ซึ่งขึ้นอยู่โดดเดี่ยวหรือใต้ต้นไม้แห้งที่ตายซาก เพราะต้นไม้ที่ขึ้นโดดเดี่ยวจะเป็นสื่อชนวนให้เกิดฟ้าผ่าได้ง่าย ส่วนต้นไม้แห้งที่ตายซากก็อาจจะถูกลมแรงพัดจนทำให้กิ่งหรือลำต้นหักโค่นลงมาและได้รับอันตรายได้

– อย่าตั้งแค้มป์ตามชายเนินเขาหรือไหล่เขา จริงอยู่ที่น้ำไหลจากที่สูงลงสู่ที่ต่ำในลักษณะที่ผ่านไปเลย แต่หากเป็นน้ำป่าไหลบ่าลงมารุนแรงอาจได้รับอันตรายถึงแก่ชีวิตได้

– อย่าตั้งแค้มป์ใกล้ถ้ำ หากจำเป็นก็ต้องตรวจร่องรอยอย่างละเอียดว่าเป็นแหล่งหลบพักอาศัยของสัตว์ป่าที่หนีฝนเข้าไปในถ้ำหรือไม่

– อย่าตั้งแค้มป์ในบริเวณที่มีหญ้ารกหรือมีน้ำขังเฉอะแฉะ เพราะมักเป็นที่อยู่อาศัยของแมลงและสัตว์เลื้อยคลานที่มีพิษบางชนิด

– อย่าตั้งแค้มป์ใกล้หนองบึงที่มีลักษณะเป็นน้ำนิ่ง โดยเฉพาะบริเวณที่มีร่องรอยปลักโคลนของสัตว์ป่าต่างๆยิ่งควรหลีกเลี่ยง เพราะมันเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของยุงก้นปล่อง ซึ่งเป็นพาหะนำเชื้อไข้มาลาเรียมาสู่ตัวเรา

– การตั้งแค้มป์ตามดงไม้ทึบ ควรเลือกบริเวณต้นไม้เตี้ยๆและอยู่ให้ห่างจากต้นไม้สูงเอาไว้ โดยกะระยะว่าจะปลอดภัยกรณีที่มันเกิดล้มขึ้นมาเพราะฟ้าผ่าหรือลมพัดก็ตามแต่

– ควรเลือกที่พักภายใต้โขดหินที่เงื้อมหรือยื่นออกมา เพราะมันสามารถป้องกันกิ่งไม้ที่ตกหล่น ต้นไม้โค่นล้ม ลมพายุที่พัดแรง และสายฝนที่ชุ่มฉ่ำได้เป็นอย่างดี

– อย่าตั้งแค้มป์ในลำธารที่แม้ว่าขณะนั้นจะแห้งขอดแล้วก็ตามอย่างเด็ดขาด เพราะเราไม่สามารถจะคาดการณ์ได้ว่าจะไม่มีฝนตกในช่วงหน้าร้อนหรือหน้าหนาวอย่าง 100% หากเกิดฝนตกขึ้นมา น้ำป่าก็จะไหลบ่าลงมาในลำธารจนเต็มไปหมดภายในเวลาอันรวดเร็ว ซึ่งถือว่าเป็นอันตรายต่อชีวิตเป็นอย่างมาก ดังนั้นควรระลึกอยู่เสมอว่า“ลำธารเป็นที่นอนของน้ำ หาใช่ของคนไม่”

1. ตื่นตัวอยู่เสมอ เป็นการเรียนรู้มาจากสัตว์ป่าที่สามารถป้องกันตนเองได้ ด้วยความตื่นตัวฉับไว แต่จงจำไว้ว่าเป็นการตื่นตัว ไม่ใช่กระต่ายตื่นตูมหรือหวาดระแวงจนเกินเหตุ และควรฝึกสายตาให้ไวในการมองและจดจำ ซึ่งมีอยู่ 2 ลักษณะ คือ

(1) การมองแบบกว้างๆ เป็นการมองรอบๆตัวเพื่อจดจำสภาพทั่วๆไปของป่าบริเวณนั้น เช่น ลักษณะของภูเขา ลักษณะของแม่น้ำลำธาร และทิศทางของแนวเส้นทางเดินป่า เป็นต้น

(2) การมองเฉพาะจุด เป็นการมองแบบพิจารณายังจุดเด่นๆที่น่าสนใจ เช่น ไม้ยืนต้นที่มีลักษณะพิเศษ ยอดเขาหรือเสาหินหรือก้อนหินที่มีรูปร่างแปลกตา หน้าผาที่มีร่องรอยดินถล่มลงมา ทิศทางการไหลของสายน้ำ รอยเท้า หรือมูลสัตว์ป่าที่ปรากฏอยู่บนพื้น จุดทิศทางที่เรากำลังจะมุ่งไป เป็นต้น

2. รักษาความเงียบ ขณะเดินป่าต้องมีความระมัดระวังอยู่เสมอ จึงไม่ควรส่งเสียงดัง หากจำเป็นก็ขอให้เป็นเสียงที่เบาที่สุดและน้อยครั้งที่สุด เพราะการส่งเสียงดังจะทำให้เราพบเห็นสัตว์ป่าได้ยาก เป็นการรบกวนคณะอื่น และเป็นการกลบเสียงนกและสัตว์ป่าซึ่งจะร้องเตือนให้เราได้รับรู้ถึงภัยอันตรายที่กำลังจะเกิดขึ้น

อาจกล่าวสรุปได้ว่าขณะเดินป่าควรใช้ประสาททั้งหมดในการจดจ่ออยู่กับธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นตา หู จมูก และผิวหนัง

2. ควรเดินด้วยความเร็วสม่ำเสมอ พร้อมๆกับใช้สายตาตรวจดูสภาพแวดล้อมรอบๆตัวในลักษณะการมองแบบกว้างและการมองเฉพาะจุด ไม่ใช่ก้มหน้าก้มตาเดินตามคนข้างหน้าอย่างเดียว ซึ่งถือเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งสำหรับการเดินป่า นานๆครั้งก็หันกลับไปมองข้างหลังสักครั้งหนึ่งเพื่อมองทิศทางและลักษณะภูมิประเทศที่ผ่านมา และดูว่าเพื่อนๆเดินตามมากันครบทุกคนหรือไม่ รวมทั้งต้องตรวจสอบทิศทางอยู่เสมอว่าเราเดินมาถูกทางที่จะไปเป้าหมายข้างหน้าหรือไม่

3. การเดินป่าเป็นกลุ่มหรือเป็นคณะควรเดินเป็นแถวเรียงเดี่ยว และทิ้งระยะห่างกันราวช่วงตัว เพื่อป้องกันกิ่งไม้น้อยใหญ่ตามป่ารกที่คนข้างหน้าเดินแหวกแล้วปล่อยดีดกลับตีโดนใส่คนข้างหลังที่ตามมาจนได้รับบาดเจ็บได้

4. เมื่อพบสิ่งกีดขวาง ควรเดินอ้อม อย่าใช้กำลังบุกฝ่าฟันออกไป เพื่อถนอมกำลังเอาไว้ให้นานที่สุด

9. การเดินขึ้นลงตามทางที่ลาดชันหรือเดินขึ้นเขาลงเขา ควรเดินสลับฟันปลาไปมา อย่าเดินขึ้นลงตรงๆ เพื่อลดความชันและแรงโน้มถ่วงของโลก และทุกย่างก้าวควรเดินแบบย่อเข่าเล็กน้อยเพื่อให้กล้ามเนื้อขามีความยืดหยุ่น โดยให้พื้นเท้าที่ก้าวออกไปสัมผัสกับพื้นดินอย่างเต็มที่ เพื่อช่วยรองรับน้ำหนักตัวเราและสัมภาระที่แบกมา หากพื้นที่ดังกล่าวมีก้อนหินน้อยใหญ่มากมาย ควรระมัดระวังการเดินที่จะทำให้ก้อนหินร่วงหล่นไปโดนคนข้างหลังที่กำลังเดินตามมา และหากจำเป็นต้องเดินบนก้อนหินก็ต้องตรวจสอบดูว่าก้อนหินนั้นโยกคลอนหรือไม่ และรับน้ำหนักเราได้หรือเปล่า อนึ่งการเดินขึ้นเขาควรเดินในลักษณะโน้มตัวไปข้างหน้าเล็กน้อย หากจะล้มก็ให้รีบทิ้งตัวนอนราบกับพื้น และการเดินลงเขาควรเดินตัวตรงหรือแอ่นไปข้างหลังเล็กน้อย หากจะล้มก็ให้รีบทิ้งตัวนั่งหรือนอนหงายกับพื้น เพื่อป้องกันการกลิ้งไถลตกเขา

12. หากเดินหลงทางควรหยุดพักและทำจิตใจให้สงบ แล้วเริ่มทบทวนความจำถึงจุดเริ่มต้นหรือจุดที่หลง โดยเฉพาะบริเวณทางแยกที่ผ่านมา จากนั้นเดินย้อนกลับไปยังจุดนั้นใหม่พร้อมกับดูรอบๆตัวว่าใช่เป็นทางที่เราเดินผ่านมาหรือไม่ จนกระทั่งถึงทางแยกที่เราคิดว่าหลงจากจุดนี้ ก็ดูว่าอีกแยกหนึ่งมีร่องรอยเพื่อนๆเดินไปหรือไม่ ถ้าไม่มั่นใจก็ให้นั่งรออยู่ที่เดิมและก่อกองไฟ

13. ไม่ควรเดินทางในเวลากลางคืน เพราะอาจได้รับอันตรายจากสัตว์ป่า หลงป่าได้ง่าย และการที่เรามองเห็นไม่ชัดเจนเท่ากลางวัน ย่อมอาจเดินตกเขา ตกหลุม หรือชนสิ่งใดจนได้รับบาดเจ็บหรือเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิตได้

14. การดื่มน้ำแก้กระหายขณะเดินทาง ควรจิบน้ำทีละนิดๆ อย่ารีบดื่มโดยเร็วทันที เพราะอาจทำให้สำลักได้ง่ายๆ และควรดื่มน้ำเพียงเล็กน้อยหากยังไม่ถึงจุดตั้งแค้มป์ เนื่องจากการดื่มน้ำมากๆไม่ได้ ช่วยให้หายเหนื่อยเมื่อยล้า แต่ยิ่งจะทำให้เกิดการจุกเสียดแน่นท้อง แถมน้ำที่เราดื่มเข้าไปจะไหลลงสู่เท้าขณะเดิน เป็นผลให้เกิดเม็ดหรือตุ่มน้ำใสๆตามเท้า และหากตุ่มน้ำใสๆแตกก็จะทำให้เนื้อบริเวณนั้นฉีกขาดเป็นแผลอักเสบ ซึ่งจะรู้สึกเจ็บปวดทรมานมาก นักเดินป่ามักเรียกอาการเช่นนี้ว่า“ยางแตก”